Voor professionals
LWDO de specialist op het gebied van Voeding en Kanker
Lees meer >
Lees meer >
Wanneer is een oncologiediëtist nodig
Eén op de drie mensen krijgt ooit kanker. Veel mensen hebben daarbij vragen over hun voeding. Een oncologiediëtist ziet patiënten in verschillende fasen van de behandeling.
Het effect van kanker en de dieetbehandeling kan per persoon erg verschillen. De oncologiediëtist is expert op het gebied van voeding en kanker.
Kanker en de behandeling vergen veel van het lichaam. Het is nuttig dat patiënten, voor de start van de behandeling, zorgen om zo fit mogelijk te starten aan de behandeling.
Vaak spelen problemen die samenhangen met eten een rol voor, tijdens en na de behandeling van kanker. Onbedoeld gewichtsverlies komt vaak voor, net zoals toename in gewicht en klachten die het moeilijk maken om te eten. Dit zorgt voor verlies van spieren en conditie en dat vergroot het risico op ondervoeding. Ondervoeding heeft een nadelig effect op het resultaat van de behandeling.
Denk daarbij bijvoorbeeld aan:
- zo goed mogelijk gevoed blijven
- zo fit mogelijk te zijn
Na de behandeling:
- na de behandeling helpen sneller te herstellen
En daarna:
-
bij vragen als de patiënt niet meer beter wordt, maar zo lang mogelijk in een goede conditie wil blijven
- bij vragen over eten en drinken in de laatste fase van het leven (meer info)
- onbedoeld gewichtsverlies
- onbedoelde gewichtstoename
- ondersteuning bij het behouden van spiermassa
-
verminderen van klachten die samenhangen met voeding bijvoorbeeld: misselijkheid, pijn, smaakverandering of een slechte eetlust
-
voedingsadvies afgestemd op persoonlijke situaties
Waarop zijn de adviezen van een oncologiediëtist gebaseerd?
De adviezen van oncologiediëtisten zijn gebaseerd op wat we weten uit wetenschappelijk onderzoek (evidence based), aangevuld met wat we weten uit de praktijk voor onderwerpen waar nog onvoldoende wetenschappelijk onderzoek beschikbaar is (practice based).
De optimale zorg per ziekte is vastgesteld in kwaliteitsstandaarden, zoals behandelrichtlijnen en zorgstandaarden. Ze zijn gebaseerd op kennis, expertise en ervaringen uit de praktijk en op resultaten van onderzoek.
Wanneer verwijs ik naar een oncologiediëtist
Een praktisch online hulpmiddel hiervoor is de advieswijzer. Zorgverleners vullen deze in om te bepalen of een patiënt doorverwezen moet worden naar de oncologiediëtist.
De advieswijzer toont daarbij adviezen die direct al gegeven kunnen worden door zorgverleners. Deze adviezen kunnen meegegeven worden aan de patiënt.
Het risico op ondervoeding kan bepaald worden met een gevalideerd meetinstrument.
Deze zijn te vinden op de website van Meetinstrumentenzorg.
Als de score risico op ondervoeding aangeeft is doorverwijzing naar de oncologiediëtist nodig.
Het voorkeurs meetinstrument om het risico op ondervoeding te bepalen is de PG-SGA.
Klik hier voor het interactieve PG-SGA formulier en de bijbehorende uitleg.
Bepaal met de PG SGA het risico op ondervoeding.
Het eerste deel van de vragenlijst (de PG SGA SF= short form) kan door de patient zelf op papier of digitaal ingvuld worden. Het helpt de patient bij het bewustworden en formuleren van klachten.
Als de score 4 of hoger is, is doorverwijzing naar een oncologiediëtist nodig.
Een ander hulpmiddel is de Artsenwijzer Diëtetiek.
Direct naar de Artsenwijzer >>
Wat is een dieetbehandeling bij kanker
Tijdens het eerste gesprek zal de oncologiediëtist gegevens verzamelen die relevant zijn voor een goede behandeling. Denk aan persoonsgegevens, medische gegevens, leefpatroon en voedingsvoorkeuren. Daarna zal de diëtist een diëtistisch onderzoek uitvoeren. Dat houdt in dat de diëtist de hulpvraag, verwachtingen, motivatie, huidige voeding en eventuele klachten navraagt. Daarop stelt de oncologiediëtist een behandelplan. Dit is altijd op maat, afgestemd op de wensen en behoeften van de patiënt. Samen worden doelen bepaald. De oncologiediëtist let hierbij op de hoeveelheid energie, eiwitten en of het alle benodigde voedingsstoffen bevat.
Soort kanker
Meer info >>
Waar vind ik een oncologiediëtist
Oncologiediëtisten werken in instellingen bijvoorbeeld in het ziekenhuis en in de eerste lijn bijvoorbeeld bij de thuiszorg of in eigen praktijken.
- Ziekenhuis:
Over het algemeen werkt een oncologiediëtist samen met een specialist. Deze en/of oncologieverpleegkundige of casemanager kan je doorverwijzen naar de oncologiediëtist in hun ziekenhuis.
- Thuis:
In deze gids zijn dietisten uit de 1e lijn, ziekenhuizen en radiologische centra opgenomen. Naar een diëtist in de 1e lijn kun jij als specialist, oncologieverpleegkundige, case manager je ook verwijzen. Dat kan ook gebeuren door de huisarts of oncologisch fysiotherapeut.
De diëtist in de 1e lijn is vrij toegankelijk, dat betekent dat patiënten zonder een verwijzing terecht kunnen.
Ik wil me aanmelden bij de verwijsgidskanker
Bent u oncologiediëtisten en wilt u zich aanmelden bij de Verwijsgidskanker? Klik hier voor het aanmeldformulier
Wie mag zich oncologiediëtist noemen
Wat zijn de criteria voor een oncologiediëtist
Een diëtist noemt zich een oncologiediëtist wanneer deze voldoende werkervaring (> 2 jaar werkervaring) heeft. En scholing over voeding bij kanker heeft gevolgd. Hierdoor heeft een oncologiediëtist specifieke deskundigheid om voedingsadvies bij kanker te geven en te behandelen.
De Landelijke Werkgroep Dietisten Oncologie heeft kwaliteitsnormen vastgesteld voor het aandachtsgebied oncologie. Deze normen beschrijven aan welke voorwaarden je moet voldoen om jezelf diëtist met aandachtsgebied oncologie te mogen noemen. Wat zijn die criteria, en hoe verliep dit proces?
Lees hiervoor het artikel van het Tijdschrift voor voeding & diëtetiek.
Zie hieronder ook de tabel Kwaliteitsnormen voor dietisten met aandachtsgebied oncologie.
Samenwerken met multidisciplinaire netwerken
Bij de dieetbehandeling werkt een oncologiediëtist samen met andere zorgverleners, zoals oncologieverpleegkundigen, en – fysiotherapeuten, de behandelend specialist en huisarts, zowel in het ziekenhuis als in de eerste lijn.
Samenwerking tussen verschillende professionals is in ontwikkeling. Er wordt steeds meer samengewerkt in netwerken per regio.
- Bestaande netwerken in de regio zijn te vinden op de Verwijsgids Kanker
- Op landelijk niveau wordt gewerkt aan verbetering van (na)zorg bij kanker. De Landelijke Werkgroep Diëtisten Oncologie (LWDO) is lid van de groep die hiermee bezig is: de Taskforce Cancer Survivorsship Care.
- KinderOncoNet is een landelijk zorgnetwerk waarin professionals, kinderen, ouders en survivors met elkaar in contact komen en zorg kunnen toevertrouwen, zodat kennis en expertise op het juiste moment en dicht bij huis beschikbaar is.
Richtlijnen en zorgstandaarden
De adviezen van oncologiediëtisten zijn gebaseerd op wat we weten uit wetenschappelijk onderzoek (evidence based), aangevuld met wat we weten uit de praktijk voor onderwerpen waar nog onvoldoende wetenschappelijk onderzoek beschikbaar is (practice based).
De optimale zorg per ziekte is vastgesteld in kwaliteitsstandaarden, zoals behandelrichtlijnen en zorgstandaarden. Ze zijn gebaseerd op kennis, expertise en ervaringen uit de praktijk en op resultaten van onderzoek.
Richtlijnen
Internationale richtlijnen over voeding bij kanker en chirurgie:
- Arends, J., et al., ESPEN guidelines on nutrition in cancer patients. Clin Nutr, 2017. 36(1): p. 11-48.
- Muscaritoli et al. ESPEN practical guidline: Clinical Nutrition in cancer. (2021) Clinical Nutrition 40 (2021) 2898-2913
- Weimann, A., et al., ESPEN guideline: Clinical nutrition in surgery. Clin Nutr, 2017. 36(3): p. 623-650
Nederlandse richtlijnen:
- Ten Have et al. Handboek Voeding bij kanker. (2022) De Tijdstroom.
In juni 2022 is een nieuwe uitgave verschenen van het Handboek Voeding bij Kanker. Dit is een belangrijk boek voor oncologiediëtisten met de laatste stand van zaken over voeding bij kanker.
Het boek is ook een belangrijk naslagwerk voor anderen die werken met mensen met en na kanker.
Koop hier het boek - Hygienische voedingsrichtlijn LODHS
Advies gebruik visolie en vis tijdens behandeling voor kanker
Lees hier het volledige advies >>
Advies gebruik vitamine en mineralen supplementen
Lees hier het advies >>
Handboek Voeding bij kanker
Dit handboek gaat uit van feiten en ervaringen, waarbij de nieuwste inzichten zijn meegenomen. Het is van groot belang voor de ondersteuning van patiënten tijdens en na de behandeling van kanker.
Koop nu het handboek >
Meer informatie over het handboek
Voor wie is het handboek:
Dit handboek geeft een overzicht van de huidige kennis over voeding bij kanker, de voedingsproblematiek en de mogelijkheden om goede zorg te verlenen. Het is in de eerste plaats bedoeld voor de (oncologie)diëtist. Maar omdat goede voedingszorg multidisciplinair is en de zorg voor de voedingstoestand ook hoort tot het professionele handelen van de arts, verpleegkundige, fysiotherapeut en andere paramedici, is dit handboek ook voor hen bedoeld.
De redactieleden van het handboek:
Bronnen
Oncologie diëtisten zetten hun expertise in en dragen bij aan de website Voeding en Kanker.
Hier worden vragen beantwoord over voeding en de preventie van kanker, voeding rondom de behandeling van kanker en voeding na de behandeling van kanker. Voedingenkankerinfo.nl is een programma van het Wereld Kanker Onderzoek Fonds (WKOF). Het WKOF werkt samen met het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL), de Wageningen universiteit, de landelijke werkgroep diëtisten oncologie (LWDO) en met kanker.nl
Verwante werkgroepen
Het LWDO werkt samen met deze werkgroepen binnen de diëtistische oncologie.
Klik op het betreffende logo voor meer informatie.
De LWDO is een erkend netwerk van
De LWDO werkt samen met
